Ἱστορικό καί περιγραφή τοῦ Ναοῦ
O Ναός, μας είναι αφιερωμένος στον Άγιο Σπυρίδωνα, Επίσκοπο Τριμυθούντος τον Θαυματουργό. Φέρει τον τίτλο «Άγιος Σπυρίδων Σταδίου ή Παγκρατίου», επειδή βρίσκεται κοντά στο καλλιμάρμαρο Στάδιο και στην περιοχή του Παγκρατίου. Σε παλαιά έγγραφα αναφέρεται ως «Άγιος Σπυρίδων Βατραχονησίου», διότι αυτό ήταν το όνομα της περιοχής μέχρι τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα.
Ο Ναός θεμελιώθηκε, σύμφωνα με την τοποθετημένη στα προπύλαιά του, μαρμάρινη κτητορική επιγραφή, την 9η Μαρτίου 1903, στην ίδια θέση όπου προϋπήρχε μικρό ομώνυμο Ναΐδιο στο όνομα του Αγίου.
Τα πρώτα σχέδια του Ναού ανήκουν στον περίφημο αρχιτέκτονα Ερνέστο Τσίλλερ, στή συνέχεια όμως τροποποιήθηκαν. Η σημερινή μορφή του Ναού φέρει την σφραγίδα του υδραίου αρχιτέκτονα-μηχανικού Σάββα Μπούκη. Είναι Βυζαντινού ρυθμού σταυροειδής μετά τρούλλου και καλύπτει επιφάνεια 461,55 τ.μ. Τo υψηλότερο σημείο του τρούλλου του απέχει από το δάπεδο του Ναού 25 μέτρα.
Ο Αγιος Σπυρίδων γεννήθηκε στην Κύπρο.
Ελαβε μέρος στην Ά Οικουμενική Σύνοδο (325 μ. Χ), όπου ανέτρεψε τούς ισχυρισμούς του Αρείου καί των οπαδών του.
Εκοιμήθη το 348 μ.Χ. Το σκήνωμά του φυλάσσεται στην Κέρκυρα άφθαρτο, σε ομώνυμο ναό του.
Ο Ιερός Ναός Αγίου Σπυρίδωνος καταγράφεται ως αναγνωρισμένη Ενορία Βατραχονησίου μεταξύ των πρώτων Ναών της πόλεως των Αθηνών, στο Διάταγμα του
Βασιλέως Γεωργίου Α΄, της 16.4.1912, με αύξοντα αριθμό 3. Λειτουργούσε όμως ως ενορία, σύμφωνα και με τις διασωζόμενες μαρτυρίες στα Αρχεία του Ναού, ήδη μερικές
δεκαετίας πριν.
Όπως και όλοι οι Oρθόδοξοι Ναοί της Ελλάδος, αποτελεί Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου και λετουργεί συμφώνα προς τον Καταστατικό Χάρτη της Εκκλησίας της Ελλάδος, ο οποίος έχει ψηφιστεί με τον Νόμο 590/1975.
Η Ενορία του Αγίου Σπυρίδωνος Σταδίου βρίσκεται στo κέντρο της πόλεως των Αθηνών. Είναι η παλαιότερη καί κεντρικώτερη ενορία της περιοχής του Παγκρατίου, μετά την ενορία Αγίας Φωτεινής Iλισσού. Επεκτείνεται από την πλατεία Συντάγματος έως τις οδούς Μερκούρη και Ευτυχίδου και από την οδό Όλγας εως τις Οδούς Βασιλίσσης Σοφίας και
Φορμίωνος. Τα όρια της ενορίας συμπίπτουν με τα όρια του Δήμου Αθηναίων.
Ο πληθυσμός της ενορίας υπολογίζεται σε 20.000 κατοίκους περίπου, εκ των οποίων ποσοστό 10%-15% είναι αλλοδαποί διαφόρων εθνικοτήτων και θρησκειών.
Στον Ναό λειτουργούν σήμερα τρεις Ιερείς. Διοικείται, όπως όλοι οι Ναοί από 5μελές εκκλησιαστικό συμβούλιο με πρόεδρο κληρικό.
Στον Ναό ψάλλει, ήδη από του έτους 1933, πολυμελής πολυφωνική Χορωδία, κατά την παράδοση Ιωάννου Σακελλαρίδη.
Εσωτερική άποψη & το Τέμπλον του Ναού
Αγιογράφηση
Η Αγιογράφηση του Ναού ξεκίνησε μόλις το έτος 1951 και ολοκληρώθηκε σε τρείς φάσεις:
- Η πρώτη φάση ξεκίνησε από τον Κωνσταντίνο Κώτση, στον οποίο ανατέθηκε η αγιογράφηση της Πλατυτέρας (1951) και συνεχίστηκε με τις αγιογραφίες του τρούλλου, του Ιερού Βήματος, πάνω από το διάζωμα, και τις παραστάσεις της Σταυρώσεως και της Αποκαθηλώσεως στον κυρίως Ναό.
- Η δεύτερη φάση ανατέθηκε στον Παναγιώτη Μπάτα (1971).
- Η τρίτη φάση ξεκίνησε το 1991 με τον Παν. Μπάτα και ολοκληρώθηκε το έτος 2005, με συνεργασία των Αγιογράφων Παναγιώτη Μπάτα και του υιού του Αλεξάνδρου.
Η Σκηνή του Μαρτυρίου, έργο των Παναγιώτη και Αλεξάνδρου Μπάτα
Η Εφέστιος εικόνα του Αγίου
Η εφέστιος εικόνα του Προστάτου μας Αγίου Σπυρίδωνος, μοναδική στo ύφος της, έχει διαστάσεις 1,80 μ. ύψος επί 1,02 μ. φάρδος και είναι τοποθετημένη επί ξύλινου μεγάλου μεγέθους προσκυνηταρίου στην είσοδο του Ναού. Περιέργεια προξεί η ιδιόμορφη αναγραφή του ονόματος του Αγίου, καθόσον, στη λέξη Άγιος, στη θέση του ελληνικού γράμματος Γ (κεφαλαίο) υπάρχει το λατινικό G (κεφαλαίο).
Η εικόνα δεν φέρει χρονολογία Αγιογραφήσεως. Στο κάτω αριστερό άκρο της αναγράφεται: «Είς μνήμην Κωνταντίνου k Ελένης, Οικογένια (μέ ι) Σπυρίδωνος Κ. Ευθυμίου».
Πιθανώς, η αφιέρωση αυτή μας οδηγεί στο συμπέρασμα οτι η εικόνα αγιογραφήθηκε μεταξύ των ετών 1933 και 1936, καθόσον, κατά την περίοδο αυτή στα Πρακτικά του Εκκλησιατικού Συμβουλίου αναγράφεται τo όνομα του Σπυρίδωνος Ευθυμίου ως Επιτρόπου του Ναού.Επίσης, κάτωθεν της αφιερώσεως αυτής αναγράφεται το όνομα «Γ. Καντζίκης».
Μάλλον πρέπει να θεωρηθεί βέβαιο οτι πρόκειται περί του Αγιογράφου της εικόνας. Αναμφιβόλως, πρέπει να υπογραμμίσουμε και να θαυμάσουμε την καλλιτεχνική αξία της εικόνας, την εκφραστικότητά της, την ζωντάνια της και την πρωτότυπη και αριστουργηματική εκτέλεσή της από τον ζωγράφο.
Ο Άγιος αναπαύεται ήρεμα σε διακοσμημένη καφέ πολυθρόνα, μπροστά σε άνοιγμα με τμήμα κολώνας. Είναι ενδεδυμένος με λευκά φαρδιά άμφια και στους ώμους του φέρει λευκό ωμοφόριο. Φέρει επιτραχήλιο με μορφές Αγίων και επιγονάτιο με την μορφή του Ιησού Χριστού, χρώματος μπορντώ, στην κεφαλή του την γνωστή σπυρίδα καφέ χρώματος.
Κρατεί στο δεξί χέρι του επισκοπική ράβδο, η οποία καταλήγει στην κορυφή της σε δύο όφεις, χωρίς σταυρό στην μέση και στο αριστερό του χέρι Ιερό Ευαγγέλιο στηριγμένο στο αριστερό του γόνατο, διακοσμιμένο με μεγάλο Σταυρό πάνω σε κόκκινο φόντο.
Η έκφραση του προσώπου του με την λευκή γενειάδα είναι ήρεμη, γλυκεία, ιλαρή, πλήρης Θείου Φωτός, χαρακτηριστικό του θεουμένου ανθρώπου. Το βλέμμα του διεισδυτικό, γλυκύτατο, ήρεμο, εκφραστικό, εκπέμπει πατρική αγάπη και ατενίζει τον πιστό βαθειά (ασκαρδαμυκτί), δίνοντάς του την βεβαιότητα οτι ακούει προσεκτικά τα αιτήματά του.
Πιθανώς, αυτή την εγγύηση για τον πιστό ο ζωγράφος φρόντισε να την εκφράσει μεγενθύνοντας το αριστερό αυτί του Αγίου. Ίσως να στηρίχθηκε στην ευσεβή παράδοση ότι ο Άγιος Σπυρίδων θεραπεύει και τα πάσχοντα αυτιά.
Η μοναδική αυτή στο είδος της εικόνα του Αγίου Σπυρίδωνος αποτελεί εμβληματικό χαρακτηριστικό του Ναού μας και προκαλεί την κατάνυξη και το σεβασμό των προσκυνητών που απευθύνονται παρακλητικά σ’ Αυτόν.
Εκτός από την εφέστια αυτή εικόνα του Αγίου, υπάρχουν στον Ναό και δύο άλλες, επίσης σημαντικές εικόνες του. Η μία εξ αυτών διακοσμείται, πέριξ της μορφής του Αγίου, με δώδεκα παραστάσεις θαυμάτων του. Και η εικόνα αυτή είναι επίσης ιδιαίτερης καλλιτεχνικής αξίας. Επί του προσκυνηταρίου στην είσοδο του Ναού βρίσκεται, για προσκυνηματική χρήση και άλλη μικρή εικόνα του Αγίου, με αργυρή επένδυση.
Η Εικόνα του Αγίου σε Προσκυνητάριο στο δεξιό κλίτος
Λοιπά Κτίσματα
Στην νότια πλευρά και όπισθεν του Ναού βρίσκονται, το Γραφείο των Ιερέων, η Ένοριακή Αίθουσα και οι βοηθητικοί χώροι.
Η Ενοριακή Αίθουσα κατασκευάσθηκε το έτος 1965. Κατά καιρούς έγιναν διάφορες παρεμβάσεις και γενικές ανακαινίσεις επί του κτιρίου του Ναού, εσωτερικά και εξωτερικά. Η τελευταία ανακαίνιση πραγματοποιήθηκε κατά τα έτη 1986 έως 1990.
Το Παρεκκλήσιο των Τριών Ιεραρχών
Το Παρεκκλήσιο των Τριών Ιεραρχών βρίσκεται έναντι του Ναού, επί της οδού Ερατοσθένους 10 και Κωνσταντίνου Βερσή γωνία. Το Παρεκκλήσιο ανήκε στην οικογένεια Καλογρίδη.
Οικοδομήθηκε από τον Δημήτριο Καλογρίδη και μετά τον θάνατό του περιήλθε στον Ιωάννη Καλογρίδη, μετά δέ τον θάνατο αυτού στην σύζυγό του Παναγιώτα Ιω. Καλογρίδη, η οποία το δώρησε στον Ναό.
Το Ναΐδιο είναι λιθοδομή και έχει εμβαδόν 38 τ.μ., επί των εσωτερικών τοίχων του υπάρχουν νωπογραφίες λαϊκής τέχνης, κατά το μεγαλύτερο μέρος τους εφθαρμένες. Επί της τοιχογραφίας, άνωθεν και δεξιά της Αγίας Τραπέζης, υπάρχει η χρονολογία 1887.
Έχει διασωθεί μιά σημαντική πληροφορία για την σχέση του Παρεκκλησίου αυτου με τον Άγιο Ιερέα Νικόλαο τον Πλανά.
Την πληροφορία αυτή διασώζει ο Φώτης Κόντογλου και την επαναλαμβάνει ο Δημήτρης Φερούσης, σημειώνοντας οτι «Ο Άγιος λειτουργούσε σ’ αυτό «συχνά, έχοντας κοντά του τότε την ψάλτριά του Βικτωρία, πότε τον Παπαδιαμάντη και πότε τον Μωραϊτίδη».
Οι Ιερείς του Ναού
Ο Πρωτοπρεσβύτερος Κυριακός Τσουρός, πρωτότοκος υιός του Παράσχου καί της Θεοδώρας, προσφύγων εκ Κρήνης Μικράς Ασίας, γεννήθηκε στη Χίο, στις 2 Ιουλίου 1941. Επεράτωσε τίς εγκύκλιες και γυμνασιακές σπουδές του στη γενέτειρά του το 1959.
Ο Πρωτοπρεσβύτερος Χρήστος Αργυρόπουλος, τριτότοκος υιός του Διαμαντή και της Ευαγγελίας, γεννήθηκε στο Κουφόπουλο Ανδριτσαίνης Ολυμπίας, στις 14 Σεπτεμβρίου 1948.
Ο Πρωτοπρεσβύτερος Δημήτριος Σκόνδρας, δευτερότοκος υιός, μεταξύ έξι αδελφών, του Ιερέως Κωνσταντίνου και της Πρεσβυτέρας Βασιλικής, γεννήθηκε στη Γρανίτσα Ευρυτανίας, στις 28 Σεπτεμβρίου 1953.
Δραστηριότητα
Η Ενορία μας αναπτύσσει κάθε δυνατή δραστηριότητα γιά την αντιμετώπιση και επίλυση των συγχρόνων ποιμαντικών προβλημάτων σε όλους τους τομείς, με ιδιαίτερη βαρύτητα στην τέλεση της θείας λατρείας, στο Θείο Κήρυγμα και την Ιερά Εξομολόγηση.
Στον Φιλανθρωπικό τομέα το Ενοριακό Φιλόπτωχο Ταμείο αναπτύσσει έντονη δραστηριότητα για την αντιμετώπιση κοινωνικών προβλημάτων. Πέραν της ενισχύσεως ενδεών ενοριτών με επιδόματα και την προσφορά άλλων εφοδίων, διατηρεί σύγχρονη Μονάδα Φροντίδας ηλικιωμένων («Στέγη Γερόντων») χωρητικότητος είκοσι θέσεων, επί της οδού Αρκτίνου 22, για την περίθαλψη μοναχικών γερόντων, στην πλειοψηφία τους απόρων.
Λειτουργεί «Κέντρο Ενοριακής Αγάπης», στο οποίο προσφέρεται φαγητό και πακέτα τροφίμων σε 60 περίπου άτομα, αλλά και «Ιματιοθήκη» για την προσφορά ενδυμάτων και υποδημάτων σε ενδεείς και διοργανώνει Αιμοδοσία δύο φορές το χρόνο.
Στον τομέα της Νεότητος λειτουργεί η «Ενοριακή Νεανική Εστία», επί της οδού Παυσανίου 8 και Αρριανού. Στον χώρο αυτό, εκδηλώσεις και δραστηριοότητες φιλοξενούνται τα Κατηχητικά Σχολεία και αναπτύσσονται διάφορες δραστηριότητες, κατά τις οποίες τα παιδιά διδάσκονται, εκτός από την κατήχηση, ελληνικούς παραδοσιακούς χορούς και μουσική. Λειτουργούσε επίσης με μεγάλη επιτυχία και Σχολή Γονέων, η οποία διέκοψε τη λειτουργία της κατά την περίοδο της επιδημίας του κορωνοϊού.
Εξωτερική άποψη της «Στέγης Γερόντων» Eγκαταστάσεις του Κ.Ε.Α.
Οι εγκαταστάσεις της Νεανικής εστίας